Υπογονιμότητα

Προηγούμενες φλεγμονές ή χειρουργεία στην κοιλιακή και πυελική χώρα μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία συμφύσεων, οδηγώντας σε κλειστές σάλπιγγες. Η εκτίμηση της βατότητας των σαλπίγγων μπορεί να πραγματοποιηθεί με συμβατική υστεροσαλπιγγογραφία ή με HyFoSy, τη νεότερη μέθοδο ανώδυνης σαλπιγγογραφίας (έλεγχος γονιμότητας γυναίκας). Σε περίπτωση συμφύσεων, η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική γονιμότητας, μπορεί να αντιμετωπίσει άμεσα το υποκείμενο πρόβλημα και να αποκαταστήσει τη φυσιολογική ανατομία και λειτουργία (χειρουργική γονιμότητας).

Ένα σύνολο παθήσεων οι οποίες επηρεάζουν την ανατομία ή/και τη λειτουργικότητα της μήτρας και ενδεχομένως δυσκολεύουν την εμφύτευση και την ανάπτυξη του εμβρύου. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση πολλαπλών ή επαναλαμβανόμενων αποβολών. Μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ινομυώματα μήτρας: γνωστοί και ως λειομυώματα, είναι πολύ συχνοί καλοήθεις όγκοι της μήτρας, οι οποίοι, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση τους στη μήτρα, μπορεί να οδηγούν σε αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου και σε αποβολές.
• Αδενομύωση: καλοήθης πάθηση η οποία περιλαμβάνει ανάπτυξη έκτοπου ιστού όμοιου με το ενδομήτριο (την εσωτερική στιβάδα της μήτρας) μέσα στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα πόνου, αλλά και να επηρεάσει την δεκτικότητα της μήτρας στην εμφύτευση του εμβρύου και τη λειτουργικότητά της κατά την κύηση και τον τοκετό. Ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά (Χειρουργική γονιμότητας).
• Συγγενείς ανωμαλίες μήτρας: πρόκειται για καλοήθεις παραλλαγές της φυσιολογικής ανατομίας της μήτρας, οι οποίες δημιουργούνται κατά την εμβρυική ηλικία και περιλαμβάνουν πολλούς υποτύπους, με συνηθέστερους τη δίκερο μήτρα και τη διαφραγματοφόρο (διάφραγμα μήτρας). Οι ανωμαλίες αυτές έχουν συσχετιστεί με αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου και αποβολές. Η φυσιολογική ανατομία μπορεί να αποκατασταθεί με επεμβατική υστεροσκόπηση (Χειρουργική γονιμότητας).

Πρόκειται για μία πολύ συχνή πάθηση, η οποία μπορεί να εμφανίζεται ακόμη και στις μισές γυναίκες με υπογονιμότητα. Πέρα από τα ενοχλητικά κλινικά συμπτώματα ενδομητρίωσης, όπως τον κυκλικός πόνος, πόνος κατά την ούρηση, αφόδευση ή τη σεξουαλική επαφή, η ενδομητρίωση έχει και σημαντικό αντίκτυπο στη γονιμότητα με πολλούς μηχανισμούς:

• Άμεση επίδραση στη λειτουργία των ωοθηκών, με επιρροή στην αύξηση και στο μέγεθος των ωοθυλακίων αλλά και στον διαθέσιμο αριθμό αυτών εάν η νόσος έχει τη μορφή του ενδομητριώματος (ενδομητρίωση στην ωοθήκη).
• Έμμεση επίδραση στη λειτουργία των ωοθηκών με αύξηση του οξειδωτικού στρες και των παραγόντων φλεγμονής στο μικροπεριβάλλον της ωοθήκης.
• Επίδραση στη λειτουργία των σαλπίγγων με πρόκληση δυσλειτουργίας του επιθηλίου τους αλλά και με τη δημιουργία συμφύσεων, οδηγώντας σε ανάπτυξη υδροσάλπιγγας.
• Επίδραση στη λειτουργία του σπέρματος και στη γονιμοποίηση.
• Επίδραση στην εμφύτευση του εμβρύου, μέσω αλλοίωσης των απαραίτητων παραγόντων και μηχανισμών.

Η υπογονιμότητα αλλά και τα κλινικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά με ελάχιστα επεμβατική χειρουργική γονιμότητας (Χειρουργική γονιμότητας).

Οι ορμόνες ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος και σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η αναπαραγωγική λειτουργία. Οι ορμόνες τις αναπαραγωγής, όπως η FSH, LH, οιστρογόνο και προγεστερόνη αλλά και οι ορμόνες του θυρεοειδούς, η προλακτίνη και οι ορμόνες του υποθαλάμου παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη γονιμότητα. Οι ενδελεχείς εξετάσεις γονιμότητας περιλαμβάνουν απαραίτητα ορμονικό έλεγχο (έλεγχος γονιμότητας γυναίκας).

Πολλές αυτοάνοσες παθήσεις μπορεί να επιδρούν είτε άμεσα είτε έμμεσα στην αναπαραγωγική λειτουργία και να επηρεάζουν τη γονιμότητα. Τέτοιες παθήσεις είναι ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η αυτοάνοση θυροειδίτιδα Hashimoto, η κοιλιοκάκη κλπ.

Πολλοί γενετικοί ή/και συγγενείς παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν, είτε από μόνοι τους, είτε συνδυαστικά με επίκτητους παράγοντες στην εμφάνιση υπογονιμότητας. Συγκεκριμένα σύνδρομα που σχετίζονται με απουσία ή υποπλασία τμήματος ή όλων των εσωτερικών γενετικών οργάνων (σύνδρομο Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser), ή σύνδρομα που σχετίζονται με δυσλειτουργία των ωοθηκών (σύνδρομο Turner) η ακόμη και γενετικές μεταλλάξεις εκτός συγκεκριμένων συνδρόμων μπορούν να έχουν επίδραση στη γονιμότητα.

Οι πιο ήπιες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν στα πλαίσια της υποβοηθούμενης γονιμοποίησης (In Vitro Fertilisation/Intra-Cytoplasmic Sperm Injection (IVF/ICSI)), ωστόσο ακόμη και πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να τα καταφέρουν με τις πιο εξελιγμένες τεχνικές της δωρεάς ωαρίων και της παρένθετης μητρότητας.

Όπως και κάθε άλλη πάθηση, έτσι και η υπογονιμότητα μπορεί να επιδεινωθεί από ορισμένους παράγοντες του περιβάλλοντος αλλά και του τρόπου ζωής:

• Ακραίες τιμές σωματικού βάρους και σχετιζόμενες νόσοι (παχυσαρκία, νευρογενής ανορεξία, βουλιμία κλπ).
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
• Κάπνισμα και χρήση λοιπόν προϊόντων καπνού.
• Κατάχρηση ουσιών.
• Έκθεση σε χημικά, βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα κλπ.
• Συχνή έκθεση σε ακτινοβολία.

Μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη γονιμότητα (συμβουλές γονιμότητας), ενώ μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις μπορούν να προσφέρουν μια επιπλέον βοήθεια στα πλαίσια της θεραπείας γονιμότητας (ολιστική προσέγγιση).

Σε πολλές περιπτώσεις η γονιμότητα επηρεάζεται στα πλαίσια κάποιας άλλη πάθησης ή εξαιτίας της απαραίτητης θεραπείας αυτής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η λήψη χημειοθεραπείας ή/και ακτινοθεραπείας στα πλαίσια αντιμετώπισης του καρκίνου ή οι χειρουργικές πράξεις (αφαίρεση μήτρας, ωοθηκών κλπ) οι οποίες επιδρούν καθοριστικά στη γονιμότητα. Σε αυτές τις περιπτώσεις συστήνεται η προσέλευση στην κλινική αναπαραγωγής, η συμβουλευτική από Γυναικολόγο γονιμότητας και η πρόληψη μέσω κρυοσυντήρησης ωαρίων.